İran ile ABD arasında birincisi Umman’da yapılan nükleer görüşmelerin ikinci turu İtalya’nın başkenti Roma’da sürüyor.
Bu müzakerelerin başarılı olmasının önünde “karşılıklı güven sorunları, ABD’nin nükleer dışı konuları müzakerelere dahil etme isteği ve İran’ın nükleer programının tamamen durdurulmasını talep etmesinin yanı sıra İsrail’in müzakere sürecini baltalama arzusu”nun da olduğu belirtiliyor.
İRAN İLE ABD ARASINDAKİ MÜZAKERE SÜRECİ
İran ile nükleer anlaşmadan 2018’de tek taraflı ülkesini çeken ABD Başkanı Donald Trump, İran ile doğrudan nükleer müzakere çağrısında bulunan bir mektubu geçen ay İran lideri Ayetullah Ali Hamaney’e gönderdi. Mektuba İran, Umman üzerinden yanıt verdi.
İran ile ABD, mektup trafiğinin ardından Umman’da 12 Nisan’da dolaylı görüşmeler yaptı. Görüşmeler sonucunda hem İran hem ABD tarafı müzakerelerin “olumlu ve yapıcı” olduğunu açıkladı.
Taraflar, 19 Nisan’da yeniden bir araya geleceklerini açıkladı. Daha önce Umman’da olacağı açıklanan müzakerelerin ikinci turunun İtalya’nın başkenti Roma’da yapılacağı duyuruldu.
Müzakereler Umman’ın Roma’daki Büyükelçiliğinde Umman Dışişleri Bakanı Bedr el-Busaidi aracılığında gerçekleştirilecek.
TARAFLARIN MÜZAKERELERDEKİ TALEPLERİ
İran tarafı, müzakerelerde önceki nükleer anlaşmada olduğu gibi yaptırımların kaldırılması karşılığında nükleer programını, atom bombası üretmesine engel olacak şekilde kısıtlamaya hazır olduğunu belirtiyor.
Bununla birlikte Tahran, nükleer enerji geliştirme ve uranyum zenginleştirme hakkının tanınmasını isterken 2018’de Trump’ın ülkesini tek taraflı nükleer anlaşmadan çektiği gibi bir durumla karşılaşmamak için ABD’nin muhtemel bir anlaşmadan çekilmesine karşı garantiler talep ediyor.
İran, muhtemel bir anlaşmanın ABD Kongresi tarafından onaylanmasını istiyor.
İran ayrıca ABD’nin gündeme getirdiği Tahran’ın füze kapasitesi veya bölgesel konularla ilgili nükleer dışındaki talepleri müzakere etmeyeceğini duyurdu.
ABD’nin İran’dan taleplerine ilişkin ise farklı açıklamalar gelmeye devam ediyor.
ABD Başkanı Donald Trump’ın Orta Doğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff, konuyla ilgili ilk açıklamasında İran’ın nükleer programını tamamen durdurmasını değil, doğrulamasını istediklerini ve bu kapsamda Tahran’ın 2015’teki nükleer anlaşmadaki gibi 3,67 oranında uranyum zenginleştirmesini öngördüklerini açıkladı.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio ise İran’ın nükleer programını durdurması gerektiğini söyledi.
ABD’nin İran’dan zenginleştirmeyi azaltmasını mı yoksa nükleer programını tamamen durdurmasını mı istediği ise henüz net değil.
Diğer yandan Umman’daki ilk görüşmelerde gündeme gelmediği anlaşılsa da Trump’ın İran’ın balistik füze programı, İHA programı ve bölgedeki milis güçlerle ilişkileri gibi nükleer dışı konuları müzakerelere dahil etme isteği de ihtimal dahilinde.
MÜZAKERELERİN BAŞARISININ ÖNÜNDEKİ ENGELLER
Her ne kadar taraflar müzakerelere başlasalar da sürecin başarıya ulaşma ihtimalinin önündeki karşılıklı güven sorunları, ABD’nin nükleer dışı konuları müzakerelere dahil etme isteği ve İsrail’in Tahran-Washington arasında varılacak muhtemel bir anlaşmayı akamete uğratma arzusu gibi önemli engeller de bulunuyor.
İsrail, yalnızca diplomatik bir çözümün yeterli olmadığını, İran’ın nükleer programının tamamen ortadan kaldırılmasını ve askeri faaliyetlerinin kısıtlanmasını istiyor.
İran ise bunu kabul etmeyeceğini birçok kez dile getirdi.
ARAKÇİ: ABD’NİN MANTIKSIZ TALEPLERİ YOKSA ANLAŞMA MÜMKÜN
İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile düzenlediği ortak basın toplantısında, “ABD tarafının niyetleri konusunda ciddi şüphelerimiz olsa da yarınki müzakerelere kararlılıkla ve tam bir iradeyle katılacağız. Eğer karşı tarafta da benzer bir irade varsa, mantıksız ve uygulanamaz talepleri yoksa bana göre anlaşmaya varmak mümkün” dedi. Lavrov ise, “İran-ABD nükleer anlaşmalarının kolaylaştırılması için yardım etmeye hazırız” dedi.
PUTİN’E ÖZEL TEŞEKKÜR
Arakçi görüşmede Rusya’ya ev sahipliğinden dolayı teşekkür ederek, “Dün Sayın Putin’le uzun ve verimli bir görüşme gerçekleştirdik, Dini Liderin (Ali Hamaney) mektubunu kendisine teslim ettik. Bu mektup sadece Putin’e değil, dünyaya da verilmiş bir mesajdı. Bu mesaj, İran’ın Rusya’yı temel ve stratejik ortağı olarak gördüğünü ve önemli konuları Rusya ile istişare ederek değerlendirdiğini gösteriyordu” ifadelerini kullandı.